تا به حال تلاش کودکی نوپا را برای برداشتن یک اسباب‌بازی دیده‌اید؟

جالب است! تقلّا می‌کند؛ چنگ می‌زند؛ و یاد می‌گیرد که چطور آن را به دست بگیرد!

هماهنگی یا تطابق چشم و دست چیست و چگونه کار می‌کند؟

  (Eye – hand coordination) یا تطابق چشم و دست، توانایی سیستم بینایی برای هماهنگی با حرکات عضلات بدن برای انجام کاری است. علاوه بر اینکه  عمل دیدن، فرآیند فهمیدن چیزهایی است که چشم می‌بیند، توانایی حرکت چشم‌ها در جهات مختلف برای نشانه گرفتن یا تمرکز روی یک شیء با تفکیک جزئیات نیز هست. استفاده‌ی موثر از دست‌ها برای انجام یک فعالیت، نیازمند حس بینایی هست.

سیستم بینایی ما سیگنال‌های ورودی خود را برای هدایت عضلات ارسال می‌کند تا دست‌های ما حرکت کنند. وقتی در مورد بینایی صحبت می‌شود، تصور اکثر ما دیدن ساده‌ی چیزهاست؛ اما بینایی، فراتر از مشاهده‌ی ساده‌ی اشیاء است. ما از قدرت بینایی برای حرکات دست و چشم و هماهنگی بین آنها هم استفاده می‌کنیم.

برای هماهنگی موفق حرکات چشم و دست، چیزهای زیادی در زمان واحد باید اتفاق بیافتد. ورودی بینایی در مغز انسان پردازش می‌شود؛ مغز سیگنال‌هایی را برای عضلات می‌فرستد تا به مکان مشخصی حرکت کنند که با حرکات چشم و تمرکز انجام می‌شود. عضلات ما نیاز به مهارت‌های حرکتی و توانایی کنترل حرکت عضلات را دارد که شامل عضلات کوچک و ظریف مثل انگشتان و مچ دست و گاهی حرکات وسیع‌تر مثل حرکت بازوها و پاها و …. می‌شود.

هماهنگی سیستم بینایی با دست، مهارتی است که باید از نوزادی از طریق بازی‌ها و فعالیت‌های مناسب تقویت شود. تطابق چشم و دست در زمینه‌های مختلف زندگی مثل ورزش، خواندن، نوشتن، بازی و سایر مهارت‌های زندگی برای کودک مورد نیاز است. به بیان دیگر، این مهارت برای ساده‌ترین شکل یک زندگی سالم، ضروری است.

 این مهارت از کِی و چگونه تقویت می‌شود؟

نوزادی

در نوزادی کودک یاد می‌گیرد چطور روی اشیاء تمرکز کند و حرکت آنها را در خط دید خود دنبال کند. عضلات چشمانش در حال تقویت است و به تدریج باید مهارت هماهنگی عضلات چشم با حرکات دست را یاد بگیرد. تلاش برای رسیدن به اشیاء، بالا کشیدن و گرفتن آنها (مثلاً پاها، بطری شیر یا جغجغه …) گرفتن اسباب‌بازی‌ها در یک دست و جا‌به‌جا کردن آن با دست دیگر، دیدن اشیاء در فاصله‌های دورتر و تمرکز روی آنها، و برداشتن اشیاء بدون نگاه کردن به دست، از جمله کارهایی است که نوزادان در سنین قبل از راه رفتن انجام می‌دهند.

نوپایی

در حدود یک سالگی کودک می‌تواند کاغذ کادو را از روی کادوهایش پاره کند و اسباب‌بازی‌هایش را انتخاب کرده و بردارد. مهارت تطابق چشم و دست او هنوز در حال رشد و تقویت است. می‌توان از او انتظار داشت که در ماه‌های آینده یک شیء را با پنج انگشتش بردارد. او از جمع‌کردن اشیاء و به زمین کوبیدن آنها لذت می‌برد. در سن حدود یک و سال و نیم، کودک می‌تواند یک مداد رنگی را در دست بگیرد و خطوط صاف یا نامنظم بکشد. موقع بازی از اسباب‌بازی‌هایی لذت می‌برد که بتواند آنها را هل بدهد، بکشد، بپیچاند یا بچرخاند. در غذا خوردن بهتر می‌شود و راحت‌تر قاشق و لیوان را به دست می‌گیرد. گاهی هم می‌تواند آب یا هر مایع دیگر را از ظرفی به ظرف دیگر بریزد.

سه تا پنج سالگی

در این سنین کودک می‌تواند لباسش را بپوشد، زیپ لباسش را حرکت دهد، دندان‌هایش را مسواک بزند و قبل از پنج سالگی می‌تواند بند کفش‌هایش را ببندد. مداد را به راحتی در دست بگیرد و در نقاشی و رنگ‌آمیزی دقت بیشتر و بهتری پیدا کند. (با نظارت بزرگتر) می‌تواند قیچی به دست بگیرد و یک خط صاف را ببرد. در ساختن پازل و بازی‌هایی مثل لِگو مهارت پیدا می‌کند.

همان‌طور که دیدیم رشد و پرورش این مهارت از نوزادی آغاز می‌شود و از طریق انجام فعالیت‌های مختلف در سنین مختلف ادامه دارد. تقویت این مهارت در نوزادان از طریق اسباب‌بازی‌ها و وسایلی که امکان حرکت‌های ساده را به کودک می‌دهد و با رنگ‌ها و تصاویر جذاب اشتیاق او را برای انجام فعالیت و ادامه‌ی آن برمی‌انگیزاند، کمک بسیار بزرگی در فرآیند یادگیری است.

 کتاب‌های پارچه‌ای 

دست‌سازهای نمدی

-         Linde, Sharon. What Is Hand-Eye Coordination? - Definition, Skills & Development. Study.com. https://study.com/academy/lesson/what-is-hand-eye-coordination-definition-skills-development.html. 2/11/2019.

-          Hand Eye Coordination.https://www.ot-mom-learning-activities.com/hand-eye-coordination.html. 2/11/2019.